Легендарон тæхæг, Советон Цæдисы Хъайтар Валерий Чкаловы райгуырдыл сæххæст 115 азы. Ацы цауы сæраппонд Дæллаг Новгороды областы паддзахадон æхсæнадон-политикон архивы кусджытæ равдыстой сæ зынгæ æмзæххоны номимæ баст 1920-1980 азты уникалон документтæ. Уыдоны ‘хсæн иууыл рагондæр у стæм ист ныв, цыран Чкалов уыд 1920 азты райдианы футболон командæйы сконды. Иууыл зынаргъдæр документыл та сæ нымад цæуы Горькийы областон 6-æм партион конференцийы делегаты анкетæ, кæцыйы Чкалов ныффыста йæхи къухæй. Банысан кæнын хъæуы уый дæр, æмæ графæ «национальность»-ы уый кæй ныффыста «великорус», æмæ «социалон уавæры» рæнхъы та нысан цæуы «кусæг», кæд уый тæхæг-фæлварæг уыд, уæддæр. Æвæццæгæн, анкетæ æввахс рæстæджы райсдзæн уникалон документы статус, ома, уæлдай зынаргъдæр историон бæлвырдгæнæны статус, кæцыйæн аналог нæ уыдзæн мидис æмæ æддагон миниуджытæм гæсгæ.
Архивы ма бахъахъхъæд æрцыдысты Валерий Чкаловы номимæ баст агитацион æрмæджытæ дæр: æвзæрстыты агъоммæйы листовкæтæ æмæ плакаттæ. Дзырд цæуы 1937 азы Советон Цæдисы Уæлдæр Советы Нациты Советмæ æвзæрстыты тыххæй. Чкаловы тынг уарзтой йе ‘мзæххонтæ: Ветлугийы æвзарджытæ йæм æрæрвыстой тел сæ район сын бабæрæг кæныны куырдиатимæ.
Историйæн уæлдай цымыдисондæр у Горькийы 6-æм областон партийон конференцийы Чкаловы раныхасы стенограммæ Мæскуы-Цæгат полюс — Иугонд Штаттæм атахты тыххæй. Валерий Чкалов дисгæнгæ радзырдта, зæгъгæ, америкæйаг æмбæстæгтæ хæдтæхæджы экипажы уæнгтæй домдтой, цæмæй сын уыдон сæ сывæллæтты сæртыл сæ къухтæ æруагътаиккой, афтæмæй, зæгъ, сæм лæвæрд æрцæудзæн советон тæхджыты æнтысты иу чысыл хай. Кæй зæгъын æй хъæуы, Валерий Павелы фырт йе ‘мзæххонтæн лыстæггай радзырдта АИШ-ы президент Рузвельтимæ æмæ америкæйаг ахуыргæндтимæ йæ фембæлдтыты тыххæй.
Архивы уæвынад кæны 1938 азы 27-æм декабры Советон Цæдисы Адæмон къамисарты Советы уынаффæ Валерий Чкаловы ном сæнусон кæныны тыххæй. Документ фидар кодта уыцы иурæстæджы Чкаловы номыл æртæ авиацион премийы — фæйнæ 50 мин сомы. Тæхæджы ном лæвæрд æрцыд Горькийы инженерон-арæзтадон институт æмæ Пионерты галуанæн. Документты дзырдæуы, зæгъгæ, Валерий Павелы фыртæн йе ‘мзæххонтæ кад кодтой йæ амæлæты фæстæ дæр. Ууыл дзурæг у уый дæр, æмæ 1943 азы Горькийы цæрджытæ кæй æрæмбырд кодтой 14 милуан 263 мин сомы Чкаловы номыл эскадрили саразыны тыххæй.
Фотодокументты дæр ирдæй æвдыст цæуы Чкаловы популярондзинад адæмы ‘хсæн. Нывтæй сæ иуы зыны, Чкаловы райгуырæн Чкаловскы (раздæры Василевойы хъæу) хъайтарæн цырт гом кæныны церемонимæ бирæ адæм кæй æрцыд, уый. Фæлæ иууыл зынгæдæр цырт ис Чкаловы номыл асинты сæрмæ, кæцы æвæрд æрцыд 1940 азы. Архивы бахъахъхъæд æрцыд ныв монумент гом кæныны сæраппонд цытджын митингæй. Нывы сты Чкаловы цардæмбал Ольга æмæ Александр Беляков — хæдтæхæджы экипажы штурман, кæцы 1937 азы сарæзта æнæрбадгæйæ фыццаг атахт Цæгат полюсыл Мæс-куыйæ Ванкувермæ 8,504 километры. Атахты рæстæджы уæлдæфы уыдысты 63 сахаты экстремалон уавæрты.
Советон экипаж сарæзта сгуыхтдзинад, æмæ пилоттæ Чкалов, Байдуков, Беляковы нæмттæ та зындгонд систы æнæхъæн дунейæн.
Валерий Чкалов трагиконæй фæмард 1938 азы 15-æм декабры 34 аздзыдæй куынæггæнæг хæдтæхæг И-180-1 фæлварыны рæстæджы.
Æрмæгыл бакуыста Чертхъоты Жаннæ
↑ Наверх
